Biye Keti Amerika

Kanitang anak ku, asna ku keng kaswelu
Istung mumuli la reng kamag-anak a mabanglu
Manibatan keta malaut a lugar awsan dang Amerika
Misan ku ring pengarap manuknangan keng bansang ayta.

Oneng asna pu keng kasakit miras keti Amerika
Pagdalanan mu pa ing interview, medical, makabang pila
Keng karakal a gastus, pati kekang damulag amu neng pisali
Potang kayi ma-deny ka mu pala bandang talwi.

Dapot aku, keng kayanakan ku, tutu ku pung miswerti!
Pauli na pung tatang kung masipag, miras ku keti
“Ay kasanting yata!” maswelu kung mekabalita
Na miras ku Amerika, kayabe ning kakung pamilya.

Anyang bayu-bayu ku pa keti, mamaniglo ku pa
King pamangan Amerikanu, ala kung sala
Oneng kalabas na ning mayatsat a paruminggu
Panintunan ku na ing lutu ning pakamalan kung apu.

Linwal ku king dalan, anti ku mong memasyal
Mangabilis la reng saken, maybug kung mangasabal
Makanyan la pala keni, sing-kabilis, singka-una
Nung bagal-bagal ka rugu, ay! Tutung malakwan ka.

Mangalaut pu ing biyahe keni bansang Amerika
Ing masakit pang tutu, ala mang jeep a pamasada
Anya reng tau keni, puros la ngan pung maka-kotsi
Sosyal kanu pero e ke pu makwalta, utang mu ini.

Ren namang siping ming bale, maganaka no man
Balang lumabas ku, pane-pane lang makatiman
Yang bala ing karelang alang patlud a “how are you?”
Magigisan ku Ingles, maybug kung sabyan, “tabalu kekayu”

Reng naming ka-Pilipinu keni, daig do pa reng damulag
Tidwa-tidwa o tatlu la obra, talaga lang mangasipag
O makananu pin rugu dakal la pakanan a asbuk
Anya gang malungkot, kapalaran da, keti da sinubuk.

Tutu pung maragul a sakripisyu ing manintunan king malaut,
Oneng iti mu ing paralan a balu mi bang makasaup
Kareng kekeng kapamilya at tune kaluguran
Pati na rin keng mamagkasakit tamung Indung Balayan.

Pero rugo, nung puwedu mu, bisa naku pung muli
Ala na pung nya-nyaman pa, keng balen mung sarili
Pota pu bala da reng aliwa manyaman ke biye keni,
Ing tutu na pu nini, manyaman ko pa paugtuan kekami.

Ami-miss ku ne ing amanung sisuan

Asna keng karakal mamawus kaku kening opisina anya mipasawa ku rugung magsalitang Ingles (tabalu ta ng buri da?!). Kaya ayni, aisip kung sumulat keng kanakung amanung siswan. Ay! Kanyaman pin talaga nung ing sarili mung amanu ing kekang gagamitan! Istung makakilala kung kaparehu kung Kapampangan o anggang pang ali, basta Pilipinu ya sa, e mu asali ing tula ku! Kasi, apakisabyan ku la keng amanung kabisadu ku. Malagad mu kasi ing makanitang pamikatagun, lalu na keti parti ning Amerika, e la makanita karakal reng Pilipinu anya mapu-puwersa kung sumabi keng salitang dayuan.

Ing keburi-buri ku naman keng panga-ragul ku, anggang pang makananu dakung sinane reng pengari ku keng ‘international language’ ara pin, kapilan man e de pekalingwan kaku ing salitang Kapampangan. Iti ing gagamitan mi aldo-aldo. Eku meragul keng pamilyang mapa-ningles. Metung pa, maranun dang pepa-unawa kanaku reng matwa ku na dapat yang pagmaragul ing kekang lahi at pakamalan ing kekang amanu. Meragul kung daramdaman ing mangalalam ng Kapampangan apu ku. Siyempre, marakal ku ali ayntindyan pero kabang daragul ku, makabalu ku namang marakal.

Anyang first year high school ku, mebigla ku anyang sinabi ning maestro na Kapampangan ing gamitan ming salita keng Social Studies. Mebigla ku pero maswelu ku. “Puwede pala ini?” Aku keng sarili ku. Dapat malambat da nang pepalyarian ing makanining istilo uning maybug-aybug neng mate ing salitang Kapampangan. Dakal ku kakilala, sasane dala keng Tagalog reng anak dang purung Kapampangan. Bakit? Kasi kanu, Tagalog ing salita keng eskuwela. “Buri ku first honor ya ing anak ku.” Iti ing sasambitla ra istung kukutnan mu la. Anya uyta, reng anak ng Apung Sinukwan, e re balu ing amanu dang sisuan.

Kasalukuyan kung gagawang short story kanini, susulat ke sana king Kapampangan oneng anyang kinangwa kung creative classes ketang unibersidad keti Amerika, inyad no ning maestra ku reng gawa ku. Mepilitan ku tuluy na isulat yang pasibayu keng Ingles. O makananu rugu ing Amerikana kung maestra, ali na ne man ayntindyan ing Kapampangan. Pero ngeni aisip ku na dapat keng aryan ita nung makananu keng peg-umpisan. Patse agawa ke, apin na siguru ita ing peka-masanting kung a-regalu kareng pipumpunan ku lalung-lalu na kang Apung Maring. Ya ing maragul kung inspirasyun ketang susulat kung ita uning reng marakal a kuwentung Kapampangan a abalu ku, kaya la ngan menibatan.

Abalu-balu ku rin na atin tana palang Kapampangan telenovela. Hay, salamat! Mipanusigan ku yata hilig kanini… Kaya mu, makalaut ku rugu Pilipinas. Makananu ke kaya rugung ayalben ita? Bahala na. Mumuli ku keng Oktubre, siguru atagal ke pa.

Sana mabiyasa tana ngeni na ilipat kareng tagapagmana tamu ing kultura at amanu tamung pakamalan. Iti ing malyari tamung agawa para king kinabukasan ning lahing Kapampangan. Eta man manatili keti yatu anggang-angga pero ing lakwan tamu kareng supling ning Pampanga, kumabye makaba anggang pang mete tana.

Bisa kung mabyasang hustu keng pamanulat gamit ing kakung sariling amanu. Anya inumpisan ke ing blog a ini. magkasakit ku pa pung bagya keng pamang-gamit keng amanu tamu kaya nung atin ko pung apapansin a mali, pakisuyu, sabyan yu pu kaku bang asalese ku ing gawa ku at adinan keng katarungan ing lagu at yumu na ning Amanung Kapampangan.